Спутниктік мәліметтерді пайдалана отырып, Наурызым қорығы мен оған жақын аумақтардағы өрт динамикасын талдау
Қаралымдар: 23 / PDF жүктеулері: 0
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-6771-2025-153-4-74-90Кілт сөздер:
қашықтықтан зондтау, спутниктік зерттеулер, өрттер, Наурызым қорығы, іргелес аумақтар, Қостанай облысыАңдатпа
Өрттер экожүйелердің қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді өзгерістеріне әсер ететін ең күшті факторлардың бірі болып табылады, соның ішінде ерекше қорғалатын табиғи аумақтарда да. Өрттердің саны мен қарқындылығы жерді игеру, климаттың өзгеруі, халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайы сияқты факторлардың әсерінен айтарлықтай артты. Бұл зерттеудің негізгі мақсаты – Наурызым мемлекеттік табиғи қорығы (2000–2025 жж.) және оған іргелес аумақтар шегінде 2000–2024 жылдар аралығындағы өрттердің жиілігі мен олардың көлемін ұзақ мерзімді талдау. Бұл зерттеудің маңыздылығын арттыратын жайт – Наурызым мемлекеттік табиғи қорығының ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра нысаны «Сарыарқа – Солтүстік Қазақстанның далалары мен көлдері» құрамына енуі. Зерттеу жұмыстарын орындау үшін Landsat 8 және Sentinel-2 дерекқорларындағы спутниктік суреттерді өңдеудің заманауи технологиялары қолданылды. Термалды нүктелер, бақылау күндері, өрт аудандары ескерілді. Алғаш рет 2000–2024 жылдар аралығында 29 өрттің тіркелгені, олардың жалпы ауданы 833 589 гектарды құрағаны, оның ішінде қорық аумағында 236 300 гектар болғаны көрсетілді. Өрт салдарын азайту мақсатында табиғи мұраның аса құнды нысандарын заманауи қашықтықтан зондтау технологияларын пайдалана отырып, тұрақты бақылау мен мониторинг жүргізу арқылы профилактикалық шаралар ұсынылады. Зерттеулердің нәтижелері ұзақ уақыт аралығында қорықтың биоалуантүрлілігіне әсер ететін өрт саны мен олардың аудандарын анықтауға мүмкіндік берді.
Downloads
Әдебиеттер тізімі
Alvarez, A. J., Lecina-Diaz, E., Batllori, A., Duane, L., Brotons, L., & Retana, J. (2024). Spatiotemporal patterns and drivers of extreme fire severity in Spain for the period 1985–2018. Agricultural and Forest Meteorology, 358, 110185. https://doi.org/10.1016/j.agrformet.2024.110185
Bragina, T. M. (2009). Naurzum ecological network (history of study, current status, and long-term conservation of biological diversity in the region of representation of a UNESCO World Natural Heritage site (Naurzumskaya ekologicheskaya set’ (istoriya izucheniya, sovremennoe sostoyanie i dolgosrochnoe sohranenie biologicheskogo raznoobraziya regiona predstavitel’stva prirodnogo ob”ekta Vsemirnogo naslediya YUNESKO) in Russian). Kostanay printing (Kostanaj poligrafiya). ISBN 978-601-7109-10-3.
Bragina, T. M., Nowak, A., Vanselow, K. A., & Wagner, V. (2018). Grasslands of Kazakhstan and Middle Asia: The ecology, conservation and use of a vast and globally important area. In V. R. Squires, J. Dengler, H. Feng, & L. Hua (Eds.), Grasslands of the world (pp. 139–167). CRC Press. https://www.crcpress.com/link/link/p/book/9781498796262
Bragina, T. M. (2021). Composition and structure of soil invertebrate communities (mesofauna) of the Naurzum Nature Reserve (Sostav i struktura soobshchestv pochvennyh bespozvonochnyh (mezofauna) Naurzumskogo zapovednika in Russian). Kostanay printing (Kostanaj poligrafiya). ISBN 978-601-7640-54-5.
CBD (Convention on Biological Diversity). (2022). Kunming-Montreal global biodiversity framework. https://www.cbd.int/doc/c/e6d3/cd1d/daf663719a03902a9b116c34/cop-15-l-25-en.pdf
Chepashev, D., Nurakynov, S., Sharma, D., Sydyk, N., & Kabdulova, G. (2025). Mapping fire hazard potential in Kazakhstan. International Journal of Wildland Fire, 34(9), WF24232. https://doi.org/10.1071/WF24232
Duane, A., Castellnou, M., & Brotons, L. (2021). Towards a comprehensive look at global drivers. Climatic Change, 165, 43. https://doi.org/10.1007/s10584-021-03066-4
Galaktionova, L. V., & Vasilchenko, A. V. (2019). Sustainability of soils to fires. Nature Conservation Research, 4(Suppl. 2), 98–103. https://doi.org/10.24189/ncr.2019.041
He, T., Lamont, B. B., & Pausas, J. G. (2019). Fire as a key driver of Earth’s biodiversity. Biological Reviews, 94(6), 1983–2010. https://doi.org/10.1111/brv.12544
Jolly, C. J., Dickman, C. R., Doherty, T. S., van Eeden, L. M., Geary, W. L., Legge, S. M., Woinarski, J. C. Z., & Nimmo, D. G. (2022). Animal mortality during fire. Global Change Biology, 28(6), 2053–2065. https://doi.org/10.1111/gcb.16044
Jones, M. W., Abatzoglou, J. T., Veraverbeke, S., Andela, N., Lasslop, G., Forkel, M., Smith, A. J. P., Burton, Ch., Betts, R. A., van der Werf, G. R., Sitch, S., Canadell, J. G., Santin, C., Kolden, C., Doerr, S. H., & Le Quere, C. (2022). Global and regional trends and drivers of fire under climate change. Reviews of Geophysics, 60(2), e2020RG000726. https://doi.org/10.1029/2020RG000726
Kabdulova, G., Kabzhanova, G., Baktybekov, K., Aimbetov, A., & Aligazhiyeva, L. (2019). Satellite remote sensing for monitoring of the forest resources of Kazakhstan. Proceedings of SPIE - The International Society for Optical Engineering. Conference paper. https://doi.org/10.1117/12.2533563
Kabdulova, G., Meirmanova, T., Aimbetov, A., Kabzhanova, G., & Baktybekov, K. (2020). GIS capabilities in monitoring of forest logging and assessment of burned areas based on Earth remote sensing data. Proceedings of SPIE - The International Society for Optical Engineering. Conference paper. https://doi.org/10.1117/12.2570965
Kamp, J., Bhagwat, T., Hölzel, N., & Smelansky, I. (2025). Collapse and recovery of livestock systems. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 380(1874). https://doi.org/10.1098/rstb.2024.0062
Kamp, J., Koshkin, M. A., Bragina, T. M., Katzner, T. E., Milner-Gulland, E. J., Schreiber, D., Sheldon, R., Shmalenko, A., Smelansky, I., Terraube, J., & Urazaliev, R. (2016). Persistent and novel threats. Biodiversity and Conservation, 25(12), 2521–2541. https://doi.org/10.1007/s10531-016-1083-0
Keeley, J. E., & Pausas, J. G. (2022). Evolutionary ecology of fire. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 53, 203–225. https://doi.org/10.1146/annurev-ecolsys-102320-095612
Leys, B. A., Marlon, J. R., Umbanhowar, C., & Vannière, B. (2018). Global fire history of grassland biomes. Ecology and Evolution, 8(17), 8831–8852. https://doi.org/10.1002/ece3.4394
Naurzum State Nature Reserve (Naurzumsky Zapovednik in Russian). (2016). Scientific activity (Nauchnaya deyatel'nost'). https://naurzum.kz/ru/o-zapovednike/nauchnaya-deyatelnost
Pavleychik, V. M., Chibilev, A. A., & Padalko, Y. A. (2022). Pyrological situation in the steppes of northern Eurasia. Doklady Earth Sciences, 505(1), 591–597. https://doi.org/10.1134/S1028334X22080141
Rachkovskaya, E. I., & Bragina, T. M. (2012). Steppes of Kazakhstan. In M. Werger & M. van Staalduinen (Eds.), Eurasian steppes (pp. 103–148). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-3886-7_3
Resco de Dios, V., Cunill Camprubí, À., Campos-Arceiz, A., Clarke, H., He, Y., Zveushe, O. K., Domènech, R., Ying, H., & Yao, Y. (2025). Protected areas show substantial. Fire, 8, 405. https://doi.org/10.3390/fire8100405
Sayedi, S. S., Abbott, B. W., Vanniere, B., Leys, B., Colombaroli, D., Romera, G. G., Stowinski, M., Aleman, J. C., Blarquez, O., Feurdean, A., Brown, K., Aakala, T., Alenius, T., Allen, K., Andric, M., Bergeron, Y., Biagioni, S., Bradshaw, R., Bremond, L., Brisset, E., Brooks, J., Brugger, S. O., Brussel, Th., Cadd, H., Cagliero, E., Carcaillet, Ch., Carter, V., Catry, F. X., Champreux, A., Chaste, E., Chavardes, R. D., Chipman, M., Conedera, M., Connor, S., Constantine, M., Mustaphi, C. C., Dabengwa, A. N., Daniels, W., De Boer, E., Dietze, E., Estrany, J., Fernandes, P., Finsinger, W., Flantua, S. G. A., Fox-Hughes, P., Gaboriau, D. M., Gayo, E. M., Girardin, M. P., Glenn, J., Gluckler, R., Gonzalez-Arango, C., Groves, M., Hamilton, D. S., Hamilton, R. J., Hantson, S., Hapsari, K. A., Hardiman, M., Hawthorne, D., Hoffman, K., Inoue, J., Karp, A. T., Krebs, P., Kulkarni, Ch., Kuosmanen, N., Lacourse, T., Ledru, M.-P., Lestienne, M., Long, C., Lopez-Saez, J. A., Loughlin, N., Niklasson, M., Madrigal, J., Maezumi, S. Y., Marcisz, K., Mariani, M., McWethy, D., Meyer, G., Molinari, Ch., Montoya, E., Mooney, S., Morales-Molino, C., Morris, J., Moss, P., Oliveras, I., Pereira, J. M., Pezzatti, G. B., Pickarski, N., Pini, R., Rehn, E., Remy, C. C., Revelles, J., Rius, D., Robin, V., Ruan, Y., Rudaya, N., Russell-Smith, J., Seppa, H., Shumilovskikh, L., Sommers, W. T., Tavsanoglu, C., Umbanhowar, Ch., Urquiaga, E., Urrego, D., Vachula, R. S., Wallenius, T., You, Ch., & Daniau, A.-L. (2024). Assessing changes in global fire regimes. Fire Ecology, 20(1), 18. https://doi.org/10.1186/s42408-023-00237-9
Shi, K., & Touge, Y. (2022). Characterization of global wildfire burned area spatiotemporal patterns. Scientific Reports, 12(1), 644. https://doi.org/10.1038/s41598-021-04726-2
Suresh Babu, K. V., Singh, S., Kabdulova, G., Kabzhanova, G., & Baktybekov, G. R. (2024). Burned area mapping based on KazEOSat-1. Environmental Sciences Proceedings, 29(1), 82. https://doi.org/10.3390/ECRS2023-16841
Suresh Babu, K. V., Singh, S., Kabdulova, G., & Kabzhanova, G. (2025). A novel framework for fire risk assessment in Kazakhstan: integrating machine learning and remote sensing. Front. For. Glob. Change, Sec. Fire and Forests, 8. https://doi.org/10.3389/ffgc.2025.1680856
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 T. Bragina, G. Kabdulova, D. Chepashev, G. Zhusupova, A. Shinguzhinov, R. Zhilkibaev, Ye. Maximkina (Author)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
