Алакөл көлдер жүйесінің шығыс және оңтүстік-шығыс бөліктерінің гидроминералдық рекреациялық ресурстарын геоэкологиялық тұрғыдан бағалау
Қаралымдар: 11 / PDF жүктеулері: 3
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-6771-2025-153-4-90-104Кілт сөздер:
Алакөл, Жаланашкөл, гидроминералдық ресурстар, емдік балшық, бишофит, рекреация, туризм, бальнеология, химический состав, устойчивое развитиеАңдатпа
Мақалада Абай облысының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан Алакөл-Жаланашкөл көлдері жүйесінің гидроминералдық ресурстарының табиғи және бальнеологиялық ерекшеліктері қарастырылады. Зерттеу су және балшық шөгінділерінің химиялық құрамының кеңістіктік өзгергіштігін ескере отырып, құрғақ климат жағдайында жүргізілді. 2024-2025 жылдары жүргізілген далалық және зертханалық бақылаулар минералды сулар мен емдік балшықтардың физика-химиялық сипаттамаларын анықтауға, сондай-ақ олардың рекреациялық және сауықтыру мақсатындағы әлеуетін бағалауға бағытталған. Далалық жұмыстар көл жағалауының әртүрлі бөліктерін - шығыс, батыс, солтүстік және оңтүстік-шығыс секторларын, соның ішінде емдік балшық жиналатын аймақтарды қамтыды. "Шәкәрім университеті" КеАҚ және Жетісу облысының санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің зертханаларында жүргізілген талдаулар негізгі химиялық элементтер мен минералдардың концентрациясы рұқсат етілген санитарлық нормалар шегінде екенін көрсетті. Су объектілерінің Шығыс және батыс бөліктері суларының химиялық құрамы гидрологиялық және климаттық жағдайларға байланысты өзгеретіні анықталды. Емдік балшықтардың құрылымын зерттеу олардың күрделі құрылымын көрсетті: минералды қаңқа коллоидты бөлшектермен және сазды ерітінділермен біріктірілген. Композицияда сульфаттар, хлоридтер және бишофит (MgCl₂) басым екендігі анықталды, бұл кірге айқын емдік қасиеттер береді. Жүргізілген кешенді бағалау емдеу-сауықтыру туризмін дамыту үшін Алакөл және Жаланашкөл көлдерінің гидроминералдық ресурстарының жоғары құндылығын көрсетеді, сондай-ақ оларды ұтымды пайдалану кезінде олардың қауіпсіздігін растайды. Зерттеу нәтижелері аймақтағы бальнеологиялық процедураларды, рекреациялық бағдарламаларды және табиғатты тұрақты пайдалануды ұйымдастыру үшін қолданылуы мүмкін.
Downloads
Әдебиеттер тізімі
Akimzhanova, K., Sabitova, A., Mussabayeva, B., Kairbekov, Zh., Bayakhmetova, B., & Proch, J. (2024). Chemical composition and physicochemical properties of natural therapeutic mud of Kazakhstan salt lakes: a review. Environ Geochem Health, 46(2), 43. https://doi.org/10.1007/s10653-023-01813-3
Aktymbaeva, A. S., &Taukebaeva, M. T. (2015). Geoecological characteristics and assessment of the tourism and recreational potential of the Alakol region (Geoekologicheskaya harakteristika i ocenka turistsko-rekreacionnogo potenciala Alakol'skogo regiona in Russian). Kazakhstan News (Novosti nauki Kazahstana), 2(124), 83-104. https://doi.org/10.55764/2957-9856/2025-2-107-120.25
Aktymbaeva, A. S. (2006). Hydroecology of the Alakol group of lakes (Gidroekologiya Alakol'skoj gruppy ozer in Russian). Hydrometeorology and ecology (Gidrometeorologiya i ekologiya), 2, 161-167.
Amirgaliev, N. A., Lopareva, T. Ya., Gogol', L. A., & Kanagatova, Sh. Ch. (2003). Hydrochemical regime of lakes in the Alakol depression (Gidrohimicheskij rezhim ozer Alakol'skoj vpadiny in Russian). Hydrometeorology and ecology (Gidrometeorologiya i ekologiya), 4, 115-125.
Artiola J. F., Pepper I. L., & Brusseau M. L. (2004). Environmental monitoring and characterization. Academic Press, 1-9. https://doi.org/10.1016/B978-012064477-3/50003-5
Baimyrzayev, K. M., Andasbayev, Ye. S., & Tokpanov, E. A. (2018). The value of the hydro resourses of lake Zhalanashkol for the development of health tourism and recreation in the republic of Kazakhstan. Espacios, 1-7. https://www.revistaespacios.com/a18v39n18/a18v39n18p20.pdf
Bawab A. A., Bozeya, A., Abu-Mallouh, S., Abu Irmaileh, B., Daqour, I., & Abu-Zurayk, R. A. (2018). The Dead Sea Mud and Salt: A Review of Its Characterization, Contaminants, and Beneficial Effects. IOP Conference Series Materials Science and Engineering, 305(1), 012003. https://doi.org/10.1088/1757-899X/305/1/012003
Berezovikov, N. N. (2008). Works of the Alakol State Nature Reserve [Trudy Alakol'skogo gosudarstvennogo prirodnogo zapovednika in Russian]. Almaty: Tethys, 252 pp.
Carbajo, J. M., & Maraver, F. Sulphurous mineral waters: new applications for health. (2017). Evidence‐Based Complementary and Alternative Medicine, 1, 8034084. https://doi.org/10.1155/2017/8034084
Česonienė, E. L., Šileikienė, D., Marozas, V., & Čiteikė, L. (2021). Influence of Anthropogenic Loads on Surface Water Status: A Case Study in Lithuania. Sustainability, 13, 4341. https://doi.org/10.3390/su13084341
Dzhetimov, M. А., Mazbayev, O., Asubayev, B. K., Yesengabylova, A., & Tokpanov, E. A. (2014). Physical And Chemical Microbiological Analysis Of The Therapeutic Mud Of «Kossor» Deposit Of Alakol Lake. Life Science Journal, 11(5), 217-221. http://www.lifesciencesite.com
Erdavletov, S., & Aktymbayeva, A. (2012). Alakol lake as natural-recourse subsystem of local tourist-territorial recreational subsystem of Alakol basin. International proceeding of chemical, biological and environmental engineering, 46, 80-86.
GS 26449.1-85 Stationary distillation and desalination units. Methods of chemical analysis of saline waters [GOST 26449.1-85 Ustanovki distillyacionnye opresnitel'nye stacionarnye. Metody himicheskogo analiza solenyh vod in Russian]. 58-101.
GS 26449.2-85 Stationary distillation and desalination units. Methods of chemical analysis in the desalination of saline waters [GOST 26449.2-85 Ustanovki distillyacionnye opresnitel'nye stacionarnye. Metody himicheskogo analiza pri opresnenii solenyh vod in Russian]. 103-124.
Iskakova, K. A., ZHakupova, A. A., Aktymbaeva, A. S., Abdreeva, S. H. T., & Ajzholova, G. R. (2013). The current state of the recreational potential of the Alakol basin (Sovremennoe sostoyanie rekreacionnogo potenciala Alakol'skogo bassejna in Russian). KazNU Bulletin Geographical Series (Вестник Vestnik KazNU. Ser. Ekologicheskaya), 2/1(38), 60-64.
Johnson, W. P., Wurtsbaugh, W. A., Belovsky, G. E., & Baxter B. K. (2016). Geochemistry of Great Salt Lake. Encyclopedia of Water, 1-16. https://doi.org/10.1002/9781119300762.wsts0072
Kairgeldina, S., Tekebaev, K., Baurzhan, M., Absattarova, K., & Slivkina, N. (2024). Key Milestones and Events in the History of Kazakh Balneology. Bulletin of rehabilitation medicine, 23(6), 111-118. https://doi.org/10.38025/2078-1962-2024-23-6-111-118
Kishkenbayeva, Zh., & Sailaubay, E. (2024). Alakol's tourism industry and environmental challenges. BIO Web of Conferences, 145, 04027. https://doi.org/10.1051/bioconf/202414504027
Law of the Republic of Kazakhstan dated October 31, 2015 No. 379-V on public-private partnership (Zakon Respubliki Kazahstan ot 31 oktyabrya 2015 goda № 379-V "O gosudarstvenno-chastnom partnerstve in Russian). Reference control bank of the NPA of the Republic of Kazakhstan (Etalonnyj kontrol'nyj bank NPA Respubliki Kazahstan). https://adilet.zan.kz/rus/docs/Z1500000379
Moiseenko, T. I. (2022). Surface water under growing anthropogenic loads: from global perspectives to regional implications. Wate, 14(22), 3730. https://doi.org/10.3390/w14223730
Mukaev Zh. T. (2017). Geoecological assessment of territorial recreational systems of the lake basin Alakol (Geoekologicheskaya ocenka territorial'nyh rekreacionnyh sistem bassejna ozera Alakol' in Russian). Monografiya. Almaty, «Evero», 208.
Mukaev, J. T., Dzhanaleeva, K. M., David, L. D., Ozgeldinova, Zh. O., Beisembayeva. M. A., Ospan, G. T. Kishkenbayeva, Zh., & Sailaubay, E. (2017). Alakol's tourism industry and environmental challenges. Applied ecology and environmental research, 15(4), 1733-1744. https://doi.org/10.30892/gtg.49329-1113
Quattrini, S., Pampaloni, B., & Brandi, M. L. (2017). Natural mineral waters: chemical characteristics and health effects. (2017). Clinical Cases in Mineral and Bone Metabolism, 13(3), 173. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5318167/
On approval of the Sanitary Rules "Sanitary and Epidemiological Requirements for Water Sources, Water Intake Sites for Domestic and Drinking Purposes, Domestic and Drinking Water Supply, and Places of Cultural and Domestic Water Use and the Safety of Water Bodies" (Ob utverzhdenii Sanitarnykh pravil "Sanitarno-epidemiologicheskie trebovaniya k vodoistochnikam, mestam vodozabora dlya khozyajstvenno-pitʹevykh tselej, khozyajstvenno-pitʹevomu vodosnabzheniyu i mestam kulʹturno-bytovogo vodopolʹzovaniya i bezopasnosti vodnykh obʺektov in Russian). https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2300031934
Sánchez, A. D,, Álvarez-García, J., & Del Río-Rama, M. C. (2014). Active tourism research: a literature review (1975-2013). ROTUR, Revista de Ocio y Turismo, 8, 62-76.
Snegireva, N. E. (1970). Chemistry of surface waters of the Sasyk-Alakol basin (Himiya poverhnostnyh vod Sasyk-Alakol'skogo bassejna in Russian). [Аbstract of a dissertation for a candidate of chemical sciences] Avtoreferat dissertatsii kandidata khimicheskikh nauk.
Schwalfenberg G. K, & Genuis S. J. (2017). The Importance of Magnesium in Clinical Healthcare. Scientifica (Cairo), 28, 4179326. https://doi.org/10.1155/2017/4179326
Tokpanov, E., Atasoy, E., Mendybayev, E., Abdimanapov, B., Andasbayev, Ye., & Mukhitdinova, R. (2021). Prospects for the development of health tourism on lake Ray in the Almaty region of the Republic of Kazakhstan. GeoJournal of Tourism and Geosites, 37(3), 888-893. https://doi.org/10.30892/gtg.37320-722
Tokpanov, E. A. (2016). Hydromineral recreational resources of Lake Zhalanashkol. Journal of Geography and Environmental Management, 2(43), 304-309. https://doi.org/10.26577/JGEM.2016.2.554
Tosic, M., Restrepo, J. D., Izquierdo, A., Lonin, S., Martins, F., & Escobar, R. (2018). An integrated approach for the assessment of land-based pollution loads in the coastal zone. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 211, 217-226. https://doi.org/10.1016/j.ecss.2017.08.035
Wassie, S. B. (2020). Natural resource degradation tendencies in Ethiopia: a review. Environmental systems research, 9(1), 1-29 https://link.springer.com/article/10.1186/s40068-020-00194-1
Yessengabylova, A. K., Tokpanov, E. A., Jetimov, M. A., & Tuleubayev, Z. Z. (2025). Elaboration of effective mechanisms for the development of recreational tourism on the Alakol coast. Tourism, leisure and hospitality, 2(9), 74-86. https://doi.org/10.59649/2959-5185-2025-2-74-86
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 M. Jetimov, Ye. Tokpanov, R. Mukhitdinova, A. Yessengabylova (Author)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
