Плацента экологиялық жағдайдың биомаркері ретінде: Ақмола облысындағы микроминералды талдау нәтижелері
Қаралымдар: 212 / PDF жүктеулері: 63
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-6771-2025-152-3-191-206Кілт сөздер:
плацента, Ақмола облысы, микроэлементтер, сканерлеуші электронды микроскопия, энергия дисперсиялық талдау, экологиялық және геохимиялық жағдай, кальцинациялар, ана мен бала денсаулығыАңдатпа
Мақалада уран мен алтын кенін өндірудің жоғары деңгейімен, сондай-ақ табиғи радон аномалияларының болуымен сипатталатын радиоэкологиялық шиеленісі жоғары аймақ – Ақмола облысы тұрғындарының плаценталарының микроминералдық құрамын кешенді зерттеу нәтижелері ұсынылған. Зерттеудің негізгі мақсаты экологиялық-геохимиялық факторлардың «ана–плацента–ұрық» жүйесіне әсерін бағалау үшін плаценталық тіндердегі минералдық фазалардың жиналу және таралу ерекшеліктерін анықтау болды.
Әдістемелік негіз ретінде сканирлеуші электронды микроскопия (СЭМ, Hitachi S-3400N) және энергия-дисперсиялық спектроскопия (Bruker XFlash 5010) қолданылды, бұл минералды қосындылардың морфологиясы мен химиялық құрамын дәл анықтауға мүмкіндік берді. Ақмола облысында тұратын әйелдердің плаценталарын талдау барысында калий мен хлор тұздарының, сондай-ақ натрий мен алюминий қоспаларының бар екендігі анықталды. Бұдан бөлек, екі типтегі фосфорқұрамды фазалар (P–Na және P–Ca) табылды, олар плаценталық тіндердің кальцификациясына және патологиялық кальцинаттардың түзілуіне ықпал етуі мүмкін. Ерекше назар аударатын жайт – бұрын плаценталық құрылымдарда сипатталмаған сирек кездесетін I–Cu бөлшектерінің анықталуы. Бұл факт зерттелген аймақтың геохимиялық жағдайын тікелей көрсетеді және плацентада техногендік әрі табиғи ластануға байланысты маркерлік элементтердің жиналуы мүмкін екендігін дәлелдейді.
Осылайша, алынған нәтижелер плацентаны тек ұрықтың өмір сүруін қамтамасыз ететін орган ретінде ғана емес, сонымен қатар қоршаған ортаның биоиндикаторы ретінде қарастыруға болатынын көрсетеді. Арнайы минералдық фазалардың болуы аймақтың эколого-геохимиялық ахуалын және оның әйелдердің репродуктивті денсаулығына ықпалын нақты бейнелейді. Зерттеу нәтижелері жүктілік асқынуларының алдын алу және нәрестелердің денсаулығын қорғауға бағытталған кешенді зерттеулер мен профилактикалық шараларды әзірлеу қажеттігін айқындайды.
Downloads
Әдебиеттер тізімі
Akhmetzhanov, M. (2022). Urban pollution and public health in Kazakhstan: Case study of Kokshetau and Stepnogorsk. Environmental Research Letters.
Aleksandrovskaya, E.Yu., Sindireva, A.V., Golubkina, N.A., Chuyanova, G.I. (2016). The influence of selenium on yield and grain quality of spring soft wheat in the southern forest-steppe of Omsk region [Vliyanie selena na urozhaynost’ i pokazateli kachestva zerna yarovoy myagkoy pshenitsy v usloviyakh yuzhnoy lesostepi Omskoy oblasti]. Biological Sciences [Biologicheskie nauki] 96.
Ali, A.M., Osman, F. (2020). Phosphate and aluminum compounds in human placenta: Implications of environmental exposure. Toxicology Reports 7, 1481–1488.
Alimzhanova, G.Zh., Suleimenov, E.A. (2021). Environmental situation in Akmola region and population health [Ekologicheskaya situatsiya v Akmolinskoy oblasti i zdorov’e naseleniya]. Vestnik KazNU.
Badri, N., Mhamdi, M., Florea, A., Matei, H., Tekaya, W.-H., Hila, L., Maghraoui, S., Tekaya, L. (2018). Transplacental passage and subcellular accumulation of lanthanum within maternal and fetus side of placenta: A transmission electron microscopy study. Biol Syst Open Access 7(1), 186. https://doi.org/10.4172/2329-6577.1000186
Desforges, M., Sibley, C.P. (2010). Placental nutrient supply and fetal growth. International Journal of Developmental Biology 54, 377–390.
Eshkoli, T., Sheiner, E., Ben-Zvi, Z., Feinstein, V., Holcberg, G. (2011). Drug transport across the placenta. Current Pharmaceutical Biotechnology 12, 707–715.
Fenger, F. (2016). The chemical composition of the placenta. Journal of Biological Chemistry 29(1), 19–26. http://www.jbc.org/content/29/1/19.full.pdf
Golubkina, N.A., Sindireva, A.V., Zaytsev, V.F. (2017). Intraregional variability of selenium status of the population [Vnutriregional’naya variabel’nost’ selenovogo statusa naseleniya]. Yug Rossii: Ekologiya, Razvitie [The south of Russia: Ecology, Development] 12(1), 107–127.
Gorbatko, G.G. (1999). Content of macro- and microelements in biosubstrates of the “mother–placenta–newborn–child” system in a mining region [Doctoral dissertation, Ufa State University].
Gude, N.M., Roberts, C.T., Kalionis, B., King, R.G. (2004). Growth and function of the normal human placenta. Thrombosis Research 114, 397–407.
Ivanova, E.P., Kostenko, V.A. (2021). Aluminum and its compounds in biological tissues as an indicator of technogenic pollution [Alyuminiy i ego soedineniya v biologicheskikh tkanyakh kak indikator tekhnogennogo zagryazneniya]. Meditsina truda i promyshlennaya ekologiya [Occupational medicine and industrial ecology] (1), 33–39.
Knipp, G.T., Audu, K.L., Soares, M.J. (1999). Nutrient transport across the placenta. Advanced Drug Delivery Reviews 38, 41–58.
Kumar, S., Rao, M. (2019). Variations in placental mineral composition in regions with contrasting geochemistry of groundwater. Indian Journal of Medical Research 150(5), 421–428.
Li, H., Zhang, Y., Wang, Q. (2017). Accumulation of mineral salts in the placenta: A case study in high-potassium groundwater areas of China. Environmental Geochemistry and Health 39(4), 989–1002.
Lugovaya, E.A., Atlasova, E.M. (2014). Relationship of parameters of the elemental system of the mother and infant [Vzaimosvyaz’ parametrov elementnoy sistemy organizma materi i grudnogo rebenka]. Mikroelementy v meditsine [Trace elements in medicine] 15(3), 33–41.
Mikelson, B., Larsen, E. (2015). Potassium and sodium balance in maternal and fetal tissues: Environmental and nutritional factors. Journal of Reproductive Medicine 60(3), 115–123.
Pacifici, G.M., Nottoli, R. (1995). Placental transfer of drugs administered to the mother. Clinical Pharmacokinetics 28, 235–269.
Stawarz, R., Formicki, G., Chrobaczynska, M., Czajkowska, M., Chryc, K., Kuezkowska-Kuzniar, A., Massanyi, P., Skalba, P. (2011). Accumulation of cadmium and lead in placenta and amnion of women from Upper Silesian region, Poland. Journal of Environmental Research and Development 5, 871–879.
Savchenko, L.A., Guryeva, N.I. (2016). Potassium and sodium in placenta as indicators of ecological and biogeochemical situation [Kaliy i natriy v platsente kak indikatory ekologo-biogeokhimicheskoy situatsii]. Human Ecology [Ekologiya cheloveka] (12), 28–34.
Sharipova, L.K. (2020). Reproductive health of women under technogenic exposure [Reproduktivnoe zdorov’e zhenshchin v usloviyakh tekhnogennogo vozdeystviya]. Mediko-biologicheskie problemy ekologii [Medical and biological problems of man].
Shevchenko, V.P., Akhmetova, Zh.K. (2018). Effect of groundwater salt composition on placental element profile [Vliyanie solevogo sostava podzemnykh vod na elementnyy profil’ platsenty]. Gigiena i sanitariya [Hygiene and sanitation] 97(6), 540–545.
World Health Organization. (2021). COVID-19 and environmental health: Implications and response. World Health Organization. https://apps.who.int/iris/handle/10665/340574
Yerzhanova, A., Baranovskaya, N., Khussainov, A., Zhumay, Y., Niyazova, A., Akhmetzhan, A., Sarsembin, U. (2025). Influence of the environment on the chemical element content in women’s blood. International Journal of Environmental Impacts 8(1), 203–209.
Yerzhanova, A., Baranovskaya, N., Khussainov, A., Zhumay, Y., Sarsembin, U., Niyazova, A., Akhmetzhan, A. (2025). Statistical indicators of the concentration of chemical elements in biological tissues in the Akmola region. International Journal of Environmental Impacts 8(3), 501–510.
Zakrzewska, M., Biaonska, D., Sawicka-Kapusta, K. (2002). Cadmium accumulation in fetus and placenta of bank voles (Clethrionomys glareolus, Schreber 1780). Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology 69, 829–834.
Zhumabekova, A., Yessenov, A. (2022). Uranium mining and environmental health risks in Northern Kazakhstan. Environmental Monitoring and Assessment.
Zhumay, Y., Khussainov, A., Kurmanbayeva, A., Skipin, L., Onerkhan, G. (2021). Assessment of hydrophysical and hydrochemical features of water bodies: A case study of Lake Imantau, Kazakhstan. Water Conservation and Management 5(2), 108–113. https://doi.org/10.26480/wcm.02.2021.108.113
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 A. Yerzhanova, Ye. Merkibayev, S. Nurmakova, Ye. Zhumai, A. Akhmetzhan, A. Yerkinkyzy, A. Niyazova (Author)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
