Күшік мекенінің (Торғай ойпаты) ерте миоцен кезеңіндегі Coexistence Approach әдісі негізінде жүргізілген палеоклиматтық талдау
Қаралымдар: 5 / PDF жүктеулері: 4
DOI:
https://doi.org/10.32523/2616-6771-2025-150-1-171-184Кілт сөздер:
ерте миoцен, Торғай ойпаты, палеоклиматтық реконструкция, қазіргі заманғы жақын аналогтар (NLR) әдісіАңдатпа
Бұл мақалада Орталық Азияда орналасқан Торғай ойпатының ерте миоценінің палеоклиматтық реконструкциясы ұсынылған. Зерттеу Coexistence Approach (CA) әдісін қолдануға және Құшық орнынан алынған палеофлоралық деректерді егжей-тегжейлі талдауға негізделген. Жұмыстың негізгі мақсаты - ерте миоцендегі климаттық параметрлерді қалпына келтіру және экожүйе өзгерістерін бағалау. Нәтижелер ерте миоцен климаты жылы-қоңыржай жағдайлармен, жұмсақ қыспен және жеткілікті жауын-шашынмен сипатталғанын көрсетеді. Жылдық орташа температура 14,2°C, ал жылдық орташа жауын-шашын 898,5 мм-ге жетті. Бұл жағдайлар әртүрлі орман экожүйелерінің дамуына ықпал етті. Аймақтың қазіргі климатымен салыстыру айтарлықтай айырмашылықты көрсетеді, бұл континентальдылықтың жоғарылауын көрсетеді. Алынған деректер жаһандық және аймақтық факторлардың әсерінен миоцендегі климаттың бірте-бірте салқындауы мен құрғауы туралы гипотезаны растайды. Зерттеу Орталық Азияның климаттық эволюциясын түсінуге айтарлықтай үлес қосады және CA әдісінің сенімділігін көрсетеді. Нәтижелер климаттық өзгерістерді модельдеу және неогендегі экожүйелерге климаттың әсерін бағалау үшін қолданылуы мүмкін. Болашақ зерттеулер климаттық және геологиялық факторлардың өзара әрекеттесуін, сондай-ақ аймақтың биоәртүрлілігіне климаттық өзгерістердің әсерін бағалауға бағытталған. Климаттық ауысымдар мен гидрологиялық режимдегі өзгерістерді көрсететін өсімдіктер құрамындағы өзгерістерді талдауға ерекше назар аударылады. Алынған деректер палеоклиматтық модельдерді нақтылауға және неогендегі биосфералық процестердің динамикасын қалпына келтіруге бағытталған одан әрі зерттеулер үшін негіз бола алады.
Downloads
Әдебиеттер тізімі
Aksu, A. E., Hiscott, R. N., Yaşar, D., & Mudie, P. J. (1995). Paleoclimatic and paleoceanographic evolution of the Aegean Sea during the last 5 million years. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 116(1-2), 91-133.
Bruch, A. A., Mosbrugger, V., & Uhl, D. (2007). Miocene climate in Europe – patterns and evolution. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 253(1-2), 17. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2007.03.031
Bruch, A. A., & Zhilin, S. G. (2006). Early Miocene climate of Central Eurasia – Evidence from Aquitanian floras of Kazakhstan. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 248(1-2), 32-48.
Dupont-Nivet, G., Krijgsman, W., Langereis, C. G., Abels, H. A., & Dai, S. (2007). Tibetan plateau uplift constrained by magnetostratigraphically dated fluvial sediments across the NE Tarim Basin. Earth and Planetary Science Letters, 263(1-2), 195-205.
Fortelius, M., Eronen, J., Jernvall, J., Liu, L., Pushkina, D., Rinteenketo, R., & Zhang, Z. (2002). Fossil mammals resolve regional patterns of Eurasian climate variation during 20 million years. Evolutionary Ecology Research, 4(8), 1013-1016.
Graham, A. (2011). A natural history of the Central Asiatic deserts. Annals of the Missouri Botanical Garden, 98(1), 1-130. http://dx.doi.org/10.2307/23028999
Grimalt, J. O., & Targarona, J. (2017). Paleoclimate records from Central Asia and their implications for global climate changes. Earth-Science Reviews, 175, 1-25. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2017.10.005
Ivanov, D., Utescher, T., Mosbrugger, V., Syabryaj, S., Djordjević-Milutinović, D., & Molchanoff, S. (2011). Miocene vegetation and climate dynamics in Eastern and Central Paratethys (Southeastern Europe). Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 304(3–4), 262–275. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2010.07.006
Jacques, F. M. B., Shi, G., Su, T., Zhou, Z., & Chen, W. (2011). Investigating the paleoclimate significance of fossil leaves using leaf physiognomy: A case study from the Miocene of Northeast China. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 304(3-4), 276-285. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2010.12.012
Kazhydromet. (2024). Klimaticheskie kharakteristiki regionov Kazakhstana [Climatic characteristics of Kazakhstan regions]. Retrieved from https://www.kazhydromet.kz/uploads/files/72/file/5ec145504ea54-oblast.pdf
Kornilova, V. S. (1955). K kharakteristike flory Bolattamskikh sloev Turgaya [On the characteristics of the flora of the Bolattam layers of Turgai]. Izvestiya AN KazSSR, Seriya Biologicheskaya [News of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR, Biological Series], 9, 3-19.
Kornilova, V. S. (1956). Itogi izucheniya oligocenovoy flory Turgaya [Results of the study of the Oligocene flora of Turgai]. Trudy Instituta botaniki AN KazSSR [Proceedings of the Institute of Botany of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR], 3, 59-101. Izdatel'stvo AN KazSSR [Publishing House of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR], Almaty.
Kornilova, V. S. (1960). Nizhne-Miocenovaya flora Kushuka (Turgaisky progib) [Lower Miocene flora of Kushuk (Turgai depression)]. Izdatel'stvo Akademii nauk Kazakhskoy SSR [Publishing House of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR], Almaty, 3-19.
Kornilova, V. S., & Lavrov, V. V. (1949). O nakhodkakh tretičnoy kserofitnoy flory v Turgaye i eë stratigraficheskom polozhenii [On the findings of the Tertiary xerophytic flora in Turgai and its stratigraphic position]. Vestnik AN KazSSR [Bulletin of the Academy of Sciences of the Kazakh SSR], 5, 50.
Kurlov, S. I., & Perezhogin, Yu. V. (2015). Iskopayemaya paleogen-neogenovaya flora Severnogo Turgaya (Tsentral'nyy Kazakhstan) [Fossil Paleogene-Neogene flora of Northern Turgai (Central Kazakhstan)]. Vestnik Orenburgskogo gosudarstvennogo universiteta [Bulletin of Orenburg State University], 10(185), 30-36.
Liu, Yu-Sheng Christopher, et al. (2011). The evolution of Miocene climates in North China: Preliminary results of quantitative reconstructions from plant fossil records. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 304(3-4), 308-317. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2010.07.004
Mosbrugger, V., Utescher, T., & Dilcher, D. L. (2005). Cenozoic continental climatic evolution of Central Europe. Proceedings of the National Academy of Sciences, 102(42), 15144-15149.
Nigmatova, S., Zhamangara, A., Akmagambet, S., Madyarova, I., Abubakirova, N., Kashaganov, K., & Zadagali, A. (2023). Vozmozhnosti rekonstruktsii paleoklimata paleogena i neogena na osnove izucheniya iskopayemoy flory (na primere paleoflory reki Uly-Zhilanshik) [Possibilities of reconstructing the Paleogene and Neogene paleoclimate based on the study of fossil flora (on the example of the Uly-Zhilanshik River paleoflora)]. Vestnik Evraziyskogo natsional'nogo universiteta im. L.N. Gumilyova, Seriya Khimiya, Geografiya, Ekologiya [Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University, Series Chemistry, Geography, Ecology], 145(4), 71-82. https://doi.org/10.32523/2616-6771-2023-145-4-71-82
Popova, S., Utescher, T., Averyanova, A., Tarasevich, V., Tropina, P., & Xing, Y. (2019). Early Miocene flora of Central Kazakhstan (Turgai Plateau) and its paleoenvironmental implications. Plant Diversity, 41(3), 183-197. https://doi.org/10.1016/j.pld.2019.04.002
Sun, J., Tada, R., Jia, J., Zheng, H., & Liu, X. (2010). Late Miocene desertification in the Tarim Basin. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(35), 15446-15451. https://doi.org/10.1073/pnas.1410890111
Tiffney, B. H., & Manchester, S. R. (2001). The fossil history of the Juglandaceae. Brittonia, 53(S1), 82-116.
Utescher, T., Bruch, A., & Mosbrugger, V. (2024). The Palaeoflora Database - Documentation and Data. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.10881069
Utescher, T., Bruch, A. A., Erdei, B., François, L., Ivanov, D., Jacques, F. M. B., et al. (2014). The coexistence approach – theoretical background and practical considerations of using plant fossils for climate quantification. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 410, 58-73. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2014.05.031
Wang, P. X. (2009). Climate and sea-level changes during the past three million years. Annual Review of Earth and Planetary Sciences, 37, 313-336.
Zachos, J. C., Pagani, M., Sloan, L., Thomas, E., & Billups, K. (2001). Trends, rhythms, and aberrations in global climate 65 Ma to present. Science, 292(5517), 686-693.
Zhamangara, A., Akmagambet, S., Nigmatova, S., Madyarova, I., Kashaganov, K., Zadagali, A., & Bayshashov, B. (2025). The Early Miocene Paleoclimate of Erzhilansay: Interpretation of Climatic Parameters Using Modern Methods. Sustainability, 17(1), 143. https://doi.org/10.3390/su17010143
Жүктеулер
Жарияланды
Журналдың саны
Бөлім
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 A. Zhamangara, Sh. Akmagambet, S. Nigmatova (Author)
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-Коммерциялық емес 4.0 халықаралық лицензиясы.
